BEBEKLERDE EK GIDA

BEBEKLERDE BESLENME 

Bebeklerde ek gıdaya geçerken hangi besinlerle geçebilir ve ne zaman geçebilirim?

Bebeklerde ilk altı ay anne sütünden başka gıda önerilmiyor. Tabi bu bebeğin durumuna göre de değişiyor. Anneler genelde kıyaslama yapıyor; benimki şu kadar emdi kilosu bu kadar, gelişti gelişmedi. Her çocuğun süreci kendine özgüdür. O yüzden hiç karşılaştırma yapmayın; nasıl annesi babası farklı, bebeğin yüzü gözü farklı, beslenme süreci de arklı olacaktır.

Altıncı aydan sonra; anne sütünden sonra ilk meyve püreleri ile başlayabilirsiniz. Elma püresi, kabak, patates, havuç gibi bebeğe gaz yapmayacak hafif sebzelerden başlıyoruz. Çünkü direkt brokoli ile başladığınızda bebek zaten gaza meyilli oluyor, üstüne de bu tarz sebzeler olunca gaz sorunu meydana gelir. Hafif sebze çorbaları ile devam edilebilir. Bu dönemde artık her sebzeyi, meyveyi her mevsim bulmak mümkün ama siz bebeğiniz için mevsim sebze ve meyvelerini kullanmalısınız.

Kışın daha çok ıspanak, pırasa, kereviz, brokoli, karnabahar aslında hepsi gaz yapıcı sebzeler, bu yüzden kışın biraz daha zor seçim yapmanız. Gene de ıspanak, kereviz çorbası olabilir, ya da yazdan dondurup buzluktan çıkarılan yaz sebzeleri de olabilir.

Yaz sebzeleri çok daha rahat; taze fasulye, kabak, patlıcan, enginar var.

Ek gıdaya geçmiş olanlar için beslenme düzeni nasıl olmalı?

Bebeklerin midesi çok küçük; anneler bazen hiçbir şey yemiyor, bütün gün hiçbir şey yemedi diye sitem ediyorlar ama sabırlı olmak az az yiyebileceğini unutmamakta fayda var.

Yumurta konusunda; yumurtaya geçilebilmesi için bebeğin 8 aylık olması gerekiyor. Ondan öncesinde 6. ayda yarım yumurta ya da çeyrek yumurta o bebek için yeterli olabiliyor. Bir de alerjen faktörü var tabii ki buna da dikkat ederek azar azar başlanmalı. Her şey bir anda karıştırılmadan deneyerek başlanmalı.

O anlamda hani böyle yavaş yavaş işte çeyrek yumurta ile başlayabilirler kahvaltısında ceviz bulundurabilirsiniz, yoğurt mutlaka ara öğünlerde yavaş yavaş başlayabilirsiniz. Yoğurt soğuk olursa gaz yapabilir.

Sabah yumurtalı, cevizli, tuzsuz lor peynirli bir kahvaltı olabilir, pekmez kullanabilir (keçiboynuzu pekmezi bir çay kaşığı ya da bir tatlı kaşığı verebilir). Bu kahvaltı bebek için yeterlidir sonrasında ara öğünlerinde meyve olabilir; yarım armut püre kıvamına getirilebilir, diğer ara öğünde yoğurt tüketebilir.

Onun dışında ilk bir yıl balığı tavsiye etmiyor uzmanlar. Yoğurt yemiyor tatlandıralım bal koyalım demeyin; bal bakteriyel açıdan ilk bir yıl tehlikeli diyor uzmanlar. Öğlen yumuşak kıvamda bir çorba yapılabilir; sebzelerle birlikte içine hafif kıyma eklenebilir (çok az ama yani 30 gram kıyma bile bebek için yeterli).

İlk 1 sene verilmemesi gereken gıdalar?

Çilek, yaban mersini, kırmızı meyveler ilk 1 ve 2 sene verilmemesi gerekenler arasında. Aslında yine bebeğin durumuna göre deneme yanılma yöntemiyle verenler oluyordur ancak unutulmamalıdır ki; bunlar alerjen olabilecek meyveler. Çilek, böğürtlen, frambuaz, yaban mersini gibi bunlar; yine bebeğe göre değişir, ufak adımlarla vücudunda herhangi bir alerjiye sebep oluyor mu? bir kaşıntı ve kabarma durumu oluyor mu? gözlemleyerek bir yıldan sonra yavaş yavaş ekleyebilir anneler.

Bıldırcın yumurtası? Sakatatlar?

Bıldırcın yumurtasında 1-1 buçuk yıldan sonra eklemeyi tavsiye ediyorlar; özellikle bir buçuk yıla kadar beklerseniz iyi olur, çünkü karaciğer ve böbrek değerleri açısından bebeğe ağır gelebildiği söyleniyor. Bıldırcın yumurtası; aslında aynı boyuttaki yumurtayla hemen hemen aynı protein değerine sahip ancak mineral değeri açısından çok önemli. 1.5 yıldan sonra az az deneyerek başlamanız öneriliyor.

Sakatatları tavsiye etmiyorlar, hem bakteriyel açıdan hem de besleyicilik anlamında tavsiye edilmiyor. Bazen ciğer demir yönünden zengin olduğu varsayılıyor ama onun yerine başka besinlerden demir alınabileceği, sakatat kullanılmaması gerektiği söyleniyor.

Et suyu?

Et suyu mutlaka olmalı; küçük küpler halinde dondurup saklanabilir ve sonrasında çorbalarına katılabilir. Bu ilave 8-9. aydan sonra yapılmalı daha öncesinde gene ağır gelebilir diyor uzmanlar.

Tuz?

Türkiye'de iyot yetersizliği var diyor araştırmalar. 1960'lı yıllardan beri iyot takviyesi alıyoruz biz çünkü iyot takviyesi olmadığında bebeklerde zeka geriliği ne kadar etkileyebiliyor. Hamilelerin de mutlaka iyotlu tuz kullanmaları gerekiyor çünkü bebeğin zihin gelişimi açısından çok önemli. Bazı yemeklere iyotlu tuz kullanıp bazılarına kaya tuzu kullanabilirsiniz. Böylece İkisini de dengelemiş olursunuz. Peki bebeklerde ne zaman ve tuz eklenebilir yemeklerde yine ilk bir yıl tuz kullanımı tavsiye edilmiyor. Bebeklerde sonrasında böbrek problemlerine sebep olabildiği söyleniyor, bir seneden sonra ilave edilebilir azar azar.

3 gün kuralı nedir?

Mesela bir de kabak çorbası yaparken ya da kabak püresi yaparken önce kapağı ekliyoruz; 3 gün sonra havuç ekliyor, 3 gün sonra patatesi ekliyoruz gibi denemek istediğimiz besinleri alerjen oluyor mu rahatsız ediyor mu şeklinde 3 gün kuralı ile eklemeniz öneriliyor buna da üç gün kuralı deniyor.

Bebekli ailelerin evinde olması gereken mutfak araç gereçleri neler?

Gıdaya metal değdiği zaman asla besin değeri kayboluyor, diyor uzmanlar. Vitamin mineral kayıpları meydana geliyor, bunu engellemek için de evde kullanılan mutfak gereçlerinin cam, seramik veya bambu olması öneriliyor. Tabi sonrasında büyüyünce çok dikkat etmeden her şeyi kullanıyoruz yani evinde bebek olmayanlar buna dikkat etmiyor. Etmemiz gerekiyor olsa da biz yetişkinleri bebekler kadar etkileyen bir durum oluşmadığından çok gündemde olan bir konu değil.

Örneğin salatayı elimizde parçalamak; yetişkinlerde bile besin değerlerinin kaybolmaması açısından yararlı, bunu alışkanlık haline getirmek güzel olur.

Hani bazen de bebek ilk 3 yaşına gelene kadar organik ürün kullanıyorum, sonra normale geçiyoruz diyen anneler de olmuyor değil. İlk 3 yıl çok önemli olsa da bu alışkanlığımızı sürdürmek te bir o kadar önemlidir.

Bebeğe 3 yaşına kadar şeker vermeyin, paketli ürünler vermeyin ama bunu mümkün olduğunca da devam ettirin.

Peki, pişirme yöntemi olarak ne tercih edilir?

Buharlı pişirme; iyi bir yöntem kızartma olmamalı kesinlikle, ailenin kendi geleneksel yöntemlerle salçalı, kızartmalı türde besinler bebekte uygulamaması gerekiyor. Mümkün olduğunca çok fazla sebzelerin ölmemesi gerekiyor, o yüzden hafif buharda ya da suda kaynatarak haşlayarak olabilir, fırında kullanılabilir.

Baharat?

Çok baharat kullanılmaması gerekiyor. Aileni damak tadında bol baharatlar; pul biberler, acı biberler olabilir ama bebeğin sistemi bunu kaldırabilecek durumda değil.

Bebek hiç anne sütü almadı, ek gıdaya ne zaman geçmeli?

Hiç anne sütü almadıysa eğer, dört beş aydan itibaren yavaş yavaş ek gıdaya geçilebilir diyor uzmanlar. Ama tabi ki anne sütü almayan bebekler zaten doktor kontrolünde olacaktır, doktorlar tavsiye verecektir.

Zaten ek gıdaya başlanma zamanı çocuğun gelişimine göre de ayarlanabilir. Anne sütü alan çocuklar zaten ek gıdaya başlasa dahi 2 yaşına kadar anne sütü almaya devam etmesi öneriliyor.

Sağlıklı bebek nasıl anlaşılır?

Kilolu bebek sağlıklıdır gibi annelerimiz düşünceleri olabiliyor ama aslında öyle değil. Her bebek kilolu olmak zorunda değil. Zayıf da olabilir; önemli olan saç uzaması, tırnak uzaması, boy uzaması gibi bebeğin diğer gelişimlerine bakmak lazım. Zihin gelişimi, bakışları, konuşması, tepki vermesi gibi bakılması gereken şeyler var ve bunlar size sağlıklı bir gelişme gösteren bebekte ipuçları verebilir.

Bebeklikten itibaren çok kilolu ve obez bebeklerde; sonrasında beslenmesini düzenlemek, kilo verdirmek, çocukluk dönemi, ergenlik dönemi gibi sorunlar ortaya çıkabiliyor. O yüzden kiloya değil sağlığa odaklanmak çok daha mantıklı.

Bebekler büyüdükçe hareketlendikleri için sonradan kilo da verebiliyorlar veya birden bire gelişimleri etkilenebiliyor. Kontrollerinizi aksatmamanız gerekiyor. En doğru bakım kontrollere zamanında gitmeniz ve doktorunuzun tavsiyelerine uymanız.

İshal ve kabızlık?

İkisi de takip edilmesi gereken ve tehlikeli olabilen durumlar. Çünkü ishallerde özellikle bebek çok halsiz, yorgun olabilir. Çok tehlikeli olan ise mikrobik ishaller; mutlaka ishal durumlarında doktorunuza başvurun.

Kabızlık durumlarında bebeklerde gene mutlaka doktora başvurmanız gerekiyor. Doğuştan bağırsak florasi ile ilgili bir problem olabilir, bağırsak florası yeterince gelişmemiş olabilir, bazı bakteriler eksik olabilir, faydalı bakteriler dediğiniz probiyotik bakteriler örneğin.

Çocuklarda boy uzaması?

Boy uzaması özellikler 21 - 22 yaşına kadar devam ediyor. O yüzden mutlaka multivitamin takviyesi yapılmalı. Omega 3 takviyesi, gidelim eczaneye ve Omega 3 alalım şeklinde değil ya da gidelim bir multivitamin alalım şeklinde de değil mutlaka yine bir doktorla ve bir diyetisyen desteği ile görüşüp ihtiyaçlar neler, ne eksik vücudda bakılması gerekir.

Çinko, magnezyum, kalsiyum hepsine tek tek bakılmalı ona göre takviyeler verilmesi gerekiyor.

Evde ne yapalım anlamında ise ya da nasıl beslenmeli anlamında; protein alımını yükseltmek gerekiyor. Yani haftanın 2 günü balık tüketmesi gerekiyor, mutlaka kırmızı et tüketiminin artırılması gerekiyor, sabahları kahvaltı yapması gerekiyor. Çünkü genelde o yaşlarda 13 - 14 yaşında biraz besinleri reddetme, ya da evdeki her şeyin kötü gelmesi gibi durumlar olabiliyor.

Süt içmek konusuna gelirsek; aslında kalsiyum alımı illa süt anlamında değil, yoğurt tüketebilir, ayran, kefir tüketebilir.

Ama mutlaka et, tavuk, balık tüketmesi gerekiyor. Sadece vitamin mineral alımı değil, beslenme de değil mesela balık yesebile Omega 3 alamayabiliyor. Bunlar için mutlaka uzmanına danışılmalı ve destek alınmalıdır.